Κυρίες και Κύριοι,

Ευχαριστώ θερμά τους διοργανωτές της αποψινής εκδήλωσης και ιδιαίτερα τον φίλο Γιάννη Μανιάτη για τη ευγενική του πρόσκληση να συμμετάσχω με τους άλλους εκλεκτούς προσκεκλημένους στο πάνελ.

Με τιμά ιδιαίτερα.

Διάβασα με προσοχή και με έντονο ενδιαφέρον το βιβλίο του Γιάννη που είχε την καλοσύνη να μου το δώσει και θα ήθελα να επικεντρώσω τις δικές μου επισημάνσεις και κριτικές παρατηρήσεις σε ορισμένα θέματα επιλεκτικά.

Επιλεκτικά, διότι το βιβλίο του πέρα από τον απολογισμό του δικού του έργου ως Υπουργού και Υφυπουργού Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής στην περίοδο 2009-2015, έργο το οποίο είναι πολύ πλούσιο και αξιόλογο, είναι γεμάτο από σημαντικές επεξεργασίες, προτάσεις και ιδέες που αξίζει να συζητήσουμε. Διότι, επί πλέον, δεν αφορούν μόνο σε έναν τομέα της οικονομικής δραστηριότητας της χώρας καθοριστικής στρατηγικής σημασίας, όπως η ενέργεια, αλλά και θέματα που επηρεάζουν άμεσα και καθοριστικά την ανάπτυξη και τον κοινωνικό μας βίο, όπως το περιβάλλον, η κλιματική αλλαγή, ο περιφερειακός σχεδιασμός, τα ρυθμιστικά σχέδια των πόλεων, η χωροταξία,  η πολεοδομία, οι αστικές παρεμβάσεις για σύγχρονες, φιλικές, λειτουργικές πόλεις, οι προστατευόμενες περιοχές.

Η πρώτη επισήμανση που θα ήθελα να κάνω έχει σχέση με την ενέργεια και τον ενεργειακό σχεδιασμό της χώρας που δεν μπορεί παρά να είναι σε άμεση συνάρτηση με τη στρατηγική θέση της χώρας στη Νοτιοανατολική Ευρώπη και το πλέγμα των σταθερών συμμαχιών της. Αυτές που της έχουν εξασφαλίσει την ασφάλεια και την ευημερία της. Μαζί με τη συστηματική επιδίωξη συνεργειών αμοιβαίου οφέλους με τις γειτονικές χώρες για την «ειρήνη, την ασφάλεια και την οικονομική ανάπτυξη», όπως τονίζει ο Γιάννης στο βιβλίο του.

Πρόκειται για έναν παράγοντα καθοριστικής σημασίας που αιτιολογεί σε μεγάλο βαθμό το γεγονός ότι εταίροι και σύμμαχοι δεν μας άφησαν στην τύχη μας. Βεβαίως, υπό όρους. Ασφαλώς, διότι στάθμισαν και τα δικά τους συμφέροντα. Κι εδώ , συνήθως, δημιουργείται μια σκόπιμη παρεξήγηση για να συντηρεί παρωχημένα ιδεολογήματα. Και να τρέφει αυταπάτες. Και να διαιωνίζει προκαταλήψεις και εθνικιστικά συμπλέγματα. Ότι, δηλαδή, τα κίνητρα των άλλων - που όμως τυχαίνει να είναι σύμμαχοι, εταίροι και δανειστές μας - είναι πάντα «ύποπτα», ενώ τα δικά μας πάντα «αγνά» και ως λαού αλλά και ως κράτους, που υπερασπίζεται  τα δικά του συμφέροντα.

Οσάκις η χώρας μας κατάφερε να συνδιάσει τα δικά της συμφέροντα με αυτά των συμμάχων της μόνο οφέλη απεκόμισε. Οσάκις αγνόησε την καθοριστική αυτή στρατηγική παράμετρο οδηγήθηκε σε εθνικές καταστροφές και τραγωδίες.

Η αναθεωρητική στάση της γειτονικής ισχυρής χώρας νομίζω ότι προσφέρεται ως επίκαιρη υπόμνηση των ανωτέρω παρατηρήσεων.

Διότι, όπως συμβαίνει και με άλλα σοβαρά κράτη ουδείς μας εμποδίζει να αναπτύξουμε στο έπακρο διμερείς ή πολυμερείς σχέσεις στα θέματα αυτά. Θα μπορούσαμε να φέρουμε ως παραδείγματα τη Ρωσία, το Αζερμπαϊτζάν, το Ιράν, την Αίγυπτο, το Ισραήλ, την Αλγερία, για να περιοριστώ σε χώρες τωρινής ή αναμενόμενης παραγωγής και διαμετακόμισης ενέργειας.

Η ενέργεια είτε από τη σκοπιά της χώρας ως ενεργειακού κόμβου είτε από τη σκοπιά της εκμετάλλευσης των δικών της ενεργειακών πόρων, αποτελεί στρατηγικό κεφάλαιο ανεκτίμητης σημασίας, που δεν πρέπει να σπαταλιέται ανόητα και άσκοπα αλλά να χρησιμοποιείται με φειδώ, σχεδιασμό και φρόνηση.

Το βιβλίο περιέχει όλες τις αναγκαίες πληροφορίες και τη σχετική τεκμηρίωση στα θέματα αυτά.

Η δεύτερη επισήμανση σχετίζεται με την αξιοποίηση των ενεργειακών μας πόρων που ελπίζω να αποδειχτούν ανταγωνιστικοί και εμπορεύσιμοι προς όφελος της εθνικής οικονομίας και των πολιτών.

 Ως προς αυτό, νομίζω ότι ο Γιάννης μπορεί να επαίρεται πως έθεσε πολλούς θεμέλιους λίθους. Έκανε συντονισμένες προσπάθειες. Κατέχει τα θέματα και αντιλαμβάνεται τις διαστάσεις των προβλημάτων όσο πολύ λίγοι.

Σε σχέση δε με την αξιοποίηση του ορυκτού πλούτου της χώρας, πέραν της αυτονόητης μέριμνας για τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις, ένα καίριο θέμα το οποίο όμως συχνά χρησιμοποιείται ως άλλοθι ή πρόσχημα για την εξυπηρέτηση μικρο-τοπικών και μικρο-κομματικών συμφερόντων, αξίζει να υπογραμμίσουμε την προσέγγιση του Γιάννη. Δεν επιμένει μόνο, ορθότατα, στην εμπλοκή της τοπικής κοινωνίας σχετικά με τις επενδύσεις στον τομέα αυτό, αλλά εισάγει δυο κρίσιμες παραμέτρους: την υποχρέωση αξιοποίησης του τοπικού εργατικού δυναμικού σε ποσοστό 50% ανειδίκευτης εργασίας και τα ορατά πλεονεκτήματα για την τοπική οικονομία. Είναι λογικό να υποθέσω ότι η προσέγγισή του αυτή αποτελεί καρπό των προβλημάτων που όλοι μας έχουμε διαπιστώσει, ακριβώς επειδή οι τοπικές κοινωνίες παρασύρονται από δημαγωγούς και διάφορα μικρο-συμφέροντα. Κι αυτό αποβαίνει σε βάρος και της τοπικής οικονομίας και κοινωνίας αλλά και της εθνικής. Δεν θα ήθελα να αναφερθώ σε πρόσφατα παραδείγματα. Δεν θα ήθελα να ξύσουμε πληγές. Λαλίστατοι ιεροκήρυκες, δήθεν προστάτες του περιβάλλοντος, έχουν σήμερα αναγκαστικά σιωπήσει κι έχουν βάλει την ουρά στα σκέλια τους.

Η τρίτη επισήμανση που θα ήθελα να κάνω αφορά στις μεταρρυθμίσεις.

Δεν αναφέρομαι στη γενική πολιτική σημασία που ο όρος Μεταρρύθμιση απέκτησε ιστορικά  στους κόλπους των διαφόρων κινημάτων. Γι αυτό αποφασίζει η ιστορία, οριστικά και τελεσίδικα.

Υπάρχει σε μας σταθερή αφετηριακή Βάση για τις μεταρρυθμίσεις μας; Υπάρχει σαφής και αταλάντευτη ευρωπαϊκή ταυτότητα. Ο σεβασμός στους θεσμούς, το Σύνταγμα, τον κοινοβουλευτισμό,  το δημοκρατικό πολιτικό μας σύστημα, τη διάκριση των εξουσιών. Προσπαθούμε να τους βελτιώνουμε, όχι να τους υπονομεύουμε και να τους απαξιώνουμε.

Δεν υπάρχουν ευνομούμενα κράτη χωρίς στέρεους και λειτουργικούς δημοκρατικούς θεσμούς. Αυτοί στις δυτικές κοινωνίες αποτελούν το υπόβαθρο των μεταρρυθμίσεων εκείνων που προκύπτουν από διάλογο και συνεννόηση ούτως ώστε οι κοινωνίες να προσαρμόζονται στις σύγχρονες απαιτήσεις, να προοδεύουν και να ευημερούν.

Στην ιστορική μας διαδρομή πολλές μεταρρυθμίσεις μας έχουν επιβληθεί από έξω. Άλλες ήταν επείσακτες. Κάναμε δηλαδή εισαγωγή για να συμμορφωθούμε προς τα δυτικά πρότυπα, αλλά προσδώσαμε στους θεσμούς αυτούς το δικό μας κοτζαμπάσικο, βαλκανικό και πελατειακό περιεχόμενο.

Κι αντισταθήκαμε στην περίοδο της κρίσης σε εύλογες, κρίσιμες μεταρρυθμίσεις που οι ίδιοι θα έπρεπε να είχαμε προ πολλού θεσμοθετήσει.

Είναι χαρακτηριστικό το παράδειγμα του Ασφαλιστικού.

Οι μεταρρυθμίσεις για να ευδοκιμήσουν, να ριζώσουν και να παράγουν αποτελέσματα  χρειάζονται πολιτική στήριξη. Κι αυτή δεν αποκτάται σε πολιτικό κλίμα διχασμού. Σε πολλές δε περιπτώσεις οι ωφέλειες δεν είναι άμεσα ορατές. Στο βιβλίο υπάρχουν άφθονα παραδείγματα. Αναφέρω ενδεικτικά το Κτηματολόγιο και την Ηλεκτρονική Πολεοδομία.

Ορισμένες μεταρρυθμίσεις κινούνται αναγκαστικά στο μικρο-επίπεδο, όπου κι εκεί συναντούν ενίοτε σθεναρή αντίσταση από ενδο-διοικητικές φατρίες και οργανωμένα συντεχνιακά συμφέρονται.

Άλλες κινούνται αναγκαστικά στο μακρο-επίπεδο. Ξεβολεύουν άμεσα. Χρειάζονται χρόνο για να αποδώσουν. Μπορούν να βελτιωθούν στην πορεία εφαρμογής τους. Χρειάζονται συναίνεση και πολιτική, κοινωνική στήριξη.

Αυτές οι βασικές προϋποθέσεις έλειπαν μέσα στη δίνη της κρίσης. Κι αυτό οφείλεται στη συμπεριφορά των πολιτικών δυνάμεων, αλλά και σε διαμορφωμένες, κατεστημένες στάσεις, συμπεριφορές, δοξασίες και αντιλήψεις. Στην πολιτική μας κουλτούρα και παιδεία.

Σημαντικό μέρος των συμπολιτών μας αρνήθηκε και εξακολουθεί να αρνείται να συζητήσει νηφάλια και ορθολογικά τα αίτια της κρίσης. Να απαντήσει στο βασικό ερώτημα εάν πχ τα Μνημόνια έφεραν και διαιωνίζουν την κρίση ή το αντίστροφο. Διότι, η απάντηση στο ερώτημα αυτό αποτελεί την αφετηρία για μια ψύχραιμη συζήτηση και ακρογωνιαίο λίθο αυτογνωσίας μιας κοινωνίας, σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο.

Εφόσον, λοιπόν, δεν είχαμε τα εφόδια και την πολιτική κουλτούρα μιας τέτοιας συζήτησης μπορεί να θεωρηθεί και ως απολύτως φυσιολογικό το γεγονός ότι η παταγώδης διάψευση της λαϊκιστικής επαγγελίας οδηγεί σε μια νέα έκρηξη βωβού θυμού, οργής, απογοήτευσης και απόσυρσης.

Αγαπητοί φίλοι,

Η συζήτηση του θέματος των μεταρρυθμίσεων με μεταφέρει

Στην τέταρτη και τελευταία, λόγω του διαθέσιμου χρόνου, επισήμανση πουαφορά στην ιδεολογική και πολιτική σκοπιά από την οποία το βιβλίο αντιμετωπίζει όλα τα σοβαρά προβλήματα με τα οποία καταπιάνεται. Αφορά άμεσα  στον χαρακτήρα των μεταρρυθμίσεων ως προοδευτικών. Σκοπιά και χαρακτήρα που συμμερίζομαι σε μεγάλο βαθμό. Ενδεικτικά και πάλι θα ήθελα να παραπέμψω στις σελίδες 201-214 του βιβλίου, όπου παρατίθεται ο «Δεκάλογος Αρχών της Σύγχρονης Σοσιαλδημοκρατίας στο Τομέα της Ενέργειας».

Δεν είναι τυχαίος ο τίτλος.

Θα μπορούσαμε να επεκτείνουμε την πρόκληση αυτή σε πολλά άλλα πεδία, κυρίως όμως στην προσπάθεια που πρέπει όλοι μας να καταβάλλουμε για ένα δικό μας Εθνικό Σχέδιο, όπως υποστηρίζει επίμονα και ο Βαγγέλης Βενιζέλος. Για να βγούμε οριστικά από την κρίση και να βαδίσουμε το δρόμο της ανάπτυξης και της ευημερίας σε υγιείς και βιώσιμες βάσεις προς όφελος και των αδυνάτων αλλά και ολόκληρης της κοινωνίας. Προς όφελος πρωτίστως των νέων γενιών.

Η πρόκληση είναι, πράγματι, σοβαρή και συγκλονιστική.

Διότι, συνδέεται αναπόσπαστα με παγκόσμιες οικονομικές, κοινωνικές και πολιτικές ανακατατάξεις. Κατά συνέπεια, οι λύσεις, πέρα από την εθνική προσπάθεια δεν μπορούν να προκύψουν μεμονωμένα. Οφείλουν να είναι πανευρωπαϊκές, για να περιοριστώ στη δική μας Ήπειρο.

Οι προοδευτικοί πολίτες του μεσαίου χώρου, οι Σοσιαλδημοκράτες και Κεντροαριστεροί, οι Ανανεωτές της Αριστεράς φέρουν ένα ιδιαίτερο ιστορικό φορτίο, αλλά δεν μπορούν να επαναπαύονται στις δάφνες του παρελθόντος. Επωμίζονται σήμερα και μια νέαμεγάλη ιστορική ευθύνη. Την ευθύνη της προσαρμογής και της ανανέωσης ούτως ώστε να ανταποκριθούν με επάρκεια και επιτυχία στα νέα κοινωνικά και οικονομικά δεδομένα. Να μην αφήσουν το χώρο στις φυγόκεντρες και διαλυτικές δυνάμεις του δεξιού και αριστερού λαϊκισμού. Δεν πρέπει να υποτιμήσουμε τον κίνδυνο ανατροπής όλων των μεταπολεμικών κατακτήσεων, του ευρωπαϊκού οικοδομήματος.

Πρέπει να δώσουμε σωστές απαντήσεις σε δύσκολα προβλήματα.

Η πρόκληση αυτή είναι μεγάλη. Όχι μόνο διότι ο χώρος μας παραμένει κατακερματισμένος και αναίτια αλληλο-σπαρασσόμενος, αλλά, κυρίως διότι στο χώρο αυτό, που είναι πλειοψηφικός στην κοινωνία, εντοπίζονται οι πιο ισχυρές προοδευτικές και δημιουργικές από κάθε άποψη δυνάμεις της χώρας. Έχουμε ιστορική ευθύνη να μην τις αφήσουμε έρμαιο των δημαγωγών και των λαϊκιστών. Γι αυτό και η ενιαία τους πολιτική έκφραση, ως οργανωμένο και συλλογικό πολιτικό υποκείμενο, αποτελεί όρο εκ των ουκ άνευ για την ισορροπία του πολιτικού συστήματος και την εγγύηση προοδευτικής διακυβέρνησης της χώρας.

Κυρίες και Κύριοι,

Αγαπητοί φίλοι,

Ήθελα απόψε να μιλήσω πρωταρχικά για το βιβλίο.

Αλλά, με τα ερεθίσματα που μας παρέχει, θέλησα επίσης να σκιαγραφήσω και να υπαινιχτώ το γενικότερο ιδεολογικό και πολιτικό πλαίσιο, τον ιδεολογικό και πολιτικό χώρο της κοινής μας συγκατοίκησης.

Γιάννη σε ευχαριστούμε γι αυτό το βιβλίο.

Κυρίες και Κύριοι,

Αγαπητοί φίλοι,

Σας ευχαριστώ θερμά για την προσοχή σας.