Φίλες και φίλοι,
Κυρίες και κύριοι,
Αν θέλει κάποιος να διαβάσει και να εξετάσει, είτε με θετική είτε με κριτική προδιάθεση το βιβλίο του Γιώργου Σωτηρέλη, θα πρέπει κατ’ αρχάς να σταθεί για λίγο και να ξεκινήσει από τον τίτλο του: Ποια Αριστερά;
Τόσο το Θέμα όσο και το Ερωτηματικό αμέσως προδιαθέτουν για την ύπαρξη σειράς εύλογων και συναφών ερωτημάτων στα οποία ο Γιώργος προσπαθεί να δώσει δομημένες και θεωρητικά επεξεργασμένες απαντήσεις.

Τo βιβλίο αποτελείται από 4 μεγάλα Κεφάλαια. Σε καθένα από αυτά διατυπώνεται κι ένα κεφαλαιώδες Ερώτημα.

1. Γιατί Αριστερά;
2. Τι είδους Αριστερά;
3. Πώς και Πόσο Αριστερά;
4. Μόνον Αριστερά;

Σπεύδω εκ προοιμίου να εκφέρω μια γενική παρατήρηση, η οποία, πιστεύω, προκύπτει αβίαστα από το όλο περιεχόμενο και τους προβληματισμούς του συγγραφέα.
Πρόκειται για προβληματισμούς, απόψεις και επεξεργασίες που παραπέμπουν ευθέως στο Ποια Αριστερά στην Ευρώπη και την Ελλάδα Θέλουμε και Χρειαζόμαστε ως Αριστεροί που και την κοινωνία θέλουμε να βελτιώσουμε και να αλλάξουμε και τα εθνικά συμφέροντα της χώρας μας να υπηρετήσουμε.
Πρόκειται για μια Άσκηση περιγραφής χαρακτηριστικών της Αριστεράς ως πολιτικού σχηματισμού κατά ένα τρόπο που προσιδιάζει κάποιον Ιδεατό Τύπο.
Κατά συνέπεια, εάν κανείς επιτύχει να περιγράψει με σαφήνεια και θεωρητική και πολιτική επάρκεια τα χαρακτηριστικά μιας τέτοιας Αριστεράς τότε έχει μια σειρά από κριτήρια ώστε να συμπεριλάβει ή να αποκλείσει από αυτή πολιτικές δυνάμεις και σχηματισμούς που δεν εκπληρώνουν τα κριτήρια αυτά.
Διότι, χωρίς κριτήρια κάθε συζήτηση καθίσταται περιττή, άνευ νοήματος.
Ας δώσω ένα πρόσφατο παράδειγμα που προέρχεται από τον πραγματικό κόσμο της πραγματικής πολιτικής και με την έννοια αυτή αποτελεί «ζωντανή» περίπτωση.
Ο Ζακ Λυκ Μελανσόν, ο Γάλλος ηγέτης του κινήματος της «Ανυπότακτης Γαλλίας» και υποψήφιος για τη γαλλική προεδρία πέρυσι (ήρθε 4ος με το αξιοσημείωτο 19/58% στον πρώτο γύρο) ζήτησε την αποβολή του ΣΥΡΙΖΑ από το Κόμμα της Ευρωπαϊκής Αριστεράς με το επιχείρημα ότι «φόρεσε τον φιλελεύθερο μανδύα και επιβάλλει τη λιτότητα», ενώ άλλες δυνάμεις εντός του Κόμματος έχουν διαφορετική άποψη, σύμφωνα με ρεπορτάζ του Γαλλικού Πρακτορείου Ειδήσεων (31/1/2018).

Επομένως, στον πραγματικό κόσμο τα κριτήρια, οι διαχωριστικές γραμμές, πραγματικές, κατασκευασμένες ή φανταστικές έχουν μεγάλη πρακτική, πολιτική σημασία.

Ο Σωτηρέλης παραμένει σε γενικό επίπεδο με πολύ λίγες αναφορές σε πραγματικούς πολιτικούς σχηματισμούς του παρελθόντος ή του παρόντος σε Ευρώπη και Ελλάδα. Και είναι εξαιρετικά φειδωλός σε σχόλια ή αναλύσεις για τη σύσταση ή τα πεπραγμένα πολιτικών σχηματισμών που μπορούν να χαρακτηριστούν ή που αυτοχαρακτηρίζονται ως Αριστεροί.
Μήπως δεν έχουν αξία οι αναλύσεις και οι γενικές θεωρητικές επεξεργασίες του επειδή δεν επεκτείνονται και δεν εφαρμόζονται, δεν «δοκιμάζονται» τρόπον τινα σε ένα πιο ευρύ εμπειρικό επίπεδο; Κάθε άλλο.
Το αντίθετο θα έλεγα. Η δική του προσέγγιση όχι μόνο δείχνει προς την κατεύθυνση κατάκτησης επιθυμητών χαρακτηριστικών μιας σύγχρονης και ευρωπαϊκής αριστεράς αλλά κάνει διαυγείς τις αρχές και τις αξίες πάνω στις οποίες πρέπει να στηρίζεται ένας πολιτικός σχηματισμός για να μπορέσει να χαρακτηριστεί ως Αριστερός. Διότι, εν προκειμένω, για ευνόητους λόγους, πολλοί διεκδικούν τον τίτλο ελάχιστοι όμως εκπληρώνουν τα κριτήρια του Σωτηρέλη.
Νομίζω ότι οι εισαγωγικές μου αυτές παρατηρήσεις είναι αναγκαίες για να προσεγγίσω τα Ερωτήματα του βιβλίου στα οποία αναφέρθηκα.

1. Γιατί Αριστερά;

Ο συγγραφέας τοποθετείται ευθύς εξ αρχής στο χώρο της Αριστεράς. Πιστεύει στην Αριστερά ως δύναμη απελευθερωτική, ως δύναμη «ευαισθησίας και εγρήγορσης, αντίστασης και ελπίδας», ως εκπρόσωπο «των κοινωνικών δυνάμεων της προόδου, της δημιουργίας και της αλληλεγγύης» (σελ. 38). Υποστηρίζει ότι η σημερινή σύγχρονη Δημοκρατία φέρνει έντονη την σφραγίδα των κοινωνικών και πολιτικών αγώνων της Αριστεράς. Ελάχιστοι, πιστεύω, θα διαφωνούσαν με την εκτίμηση αυτή.

Πιστεύει επίσης ότι η Αριστερά δεν είναι μόνο στάση ζωής αλλά και φορέας ενσάρκωσης της «ρεαλιστικής» ουτοπίας του σοσιαλισμού, μολονότι δεν περιγράφει την ουτοπία αυτή.

Και φυσικά δεν εννοεί την «ουτοπία» που προέκυψε ως καθεστώς στη Σοβιετική Ένωση και τις χώρες του Ανατολικού συνασπισμού, όπου επεβλήθη δια της δύναμης των σοβιετικών αρμάτων και είχε την γνωστή κατάληξη.

Θεωρεί ο συγγραφέας ότι η πολιτική διάκριση μεταξύ Αριστεράς και Δεξιάς εξακολουθεί να αποτελεί την κύρια αντίθεση στις δυτικές κοινωνίες, μολονότι ο πολιτικός χαρακτήρας των συγκρούσεων έχει αλλάξει.

Πρόκειται για τοποθέτηση με την οποία άνετα θα μπορούσα να συμφωνήσω με την προϋπόθεση ότι αναφερόμαστε σε μια ιστορική διάκριση που ναι μεν δεν έχει χάσει την αξία της σε βάθος χρόνου αλλά που σήμερα διαθλάται λόγω της πολυπλοκότητας των προβλημάτων που έχουν να αντιμετωπίσουν οι σύγχρονες δυτικές, αναπτυγμένες κοινωνίες στην Ευρώπη και αλλού.

Πρόκειται για θέμα για το οποίο διεξάγεται σήμερα έντονη πολιτική συζήτηση με ισχυρά εκατέρωθεν επιχειρήματα.

Ας έρθω τώρα στο 2ο Ερώτημα

2. Τι είδους Αριστερά;

Πρόκειται, νομίζω, για το πιο κρίσιμο Ερώτημα. Διότι, όπως ορθώς υποστηρίζει ο Γιώργος, «δεν αρκεί η αυτοτοποθέτηση στο χώρο της Αριστεράς» (σελ. 41).
Γι αυτό και αναφέρεται σε μια «σύγχρονη, μεταρρυθμιστική και δημοκρατική Αριστερά, με κυβερνητική προοπτική» (σελ.43).

Ποιες δυνάμεις είναι λοιπόν συμβατές με το πρότυπο μιας δημοκρατικής και ευρωπαϊκής Αριστεράς;
Ο Σωτηρέλης εξαιρεί δυνάμεις σταλινικές, αναρχικές, παλαιοκομμουνιστικές κ.τ.λ. καθώς και δυνάμεις που χαρακτηρίζει ως δογματικές, αριστερίστικες και παλαιοημερολογήτικες.
Με την έννοια αυτή εξαιρεί τα ΚΚ, μολονότι θεωρεί ως «ανοιχτό ζήτημα» το θέμα κάποιας μετεξέλιξής τους φέροντας ως παράδειγμα το ΑΚΕΛ της Κύπρου ή το ΚΚ Πορτογαλίας, που συμμετέχει σήμερα σε κυβέρνηση συνασπισμού.

Δεν είμαι τόσο σίγουρος ότι τα σημερινά ΚΚ στις δυτικές χώρες μπορούν πράγματι να αλλάξουν χαρακτήρα για να συμπεριληφθούν στην Αριστερά του Σωτηρέλη.
Όπως και δεν είμαι σύμφωνος με την εκτίμησή του ότι ο λεγόμενος «ενδιάμεσος χώρος» είναι πολιτικά χρήσιμος μόνο ως συμμαχική προοδευτική δύναμη κάποιας ιδανικής Αριστεράς.
Ποιες, λοιπόν, είναι οι «θεμιτές εκδοχές» μιας σύγχρονης Αριστεράς;

Η πρώτη εκδοχή, είναι η σοσιαλδημοκρατία που κατά την εκτίμηση του Σωτηρέλη «συνδύασε για πρώτη φορά στην ιστορία την ελευθερία με την ισότητα» (σελ. 51), με μεγάλα ιστορικά επιτεύγματα (κράτος δικαίου, κοινωνικό κράτος) μολονότι σήμερα μαστίζεται από σοβαρή κρίση, αλλά δεν έχει χάσει τα βασικά προοδευτικά της χαρακτηριστικά (σελ. 54) ούτε έχει κλείσει τον ιστορικό της κύκλο.

Η δεύτερη εκδοχή, υπήρξε το ευρωκομμουνιστικό ρεύμα. Παρά τη μεγάλη συμβολή του στην ανανέωση της σύγχρονης Αριστεράς, δεν πιστεύω ότι σήμερα αποτελεί κάποιο ισχυρό ιδεολογικό και πολιτικό ρεύμα σε ευρωπαϊκό ή εθνικό επίπεδο σε βαθμό που μπορεί κανείς να ισχυριστεί ότι συμπράττει καθοριστικά σε αριστερούς πολιτικούς σχηματισμούς. Άφησε, φυσικά, παρακαταθήκες, και πολύτιμη πολιτική κληρονομιά. Δεν είμαι, όμως, βέβαιος ότι οι επίγονοί του στο σύνολο τους, τηρούν τις αρχές και τις αξίες του.

Και Η τρίτη εκδοχή, είναι η πολιτική οικολογία.
Οι τρεις αυτές «θεμιτές και συμβατές με την ευρωπαϊκή πραγματικότητα εκδοχές» της σύγχρονης Αριστεράς αποτελούν και τα τρία βασικά συστατικά στοιχεία αυτού που αποκαλεί Νέα Πλουραλιστική Αριστερά και στην οποία εναποθέτει τις ελπίδες του για ένα καλύτερο αύριο.
Μια Αριστερά δημοκρατική, πολύχρωμη, πολυτασική και ρηξικέλευθη, όπως τη θέλει και την οραματίζεται ο συγγραφέας.

Σε αυτό το σημείο το βασικό ερώτημα είναι ποια θέση επιφυλάσσει ο συγγραφέας για διάφορους πολιτικούς σχηματισμούς που έχουν εμφανιστεί στην Ευρώπη και που αυτοχαρακτηρίζονται ως «Ριζοσπαστική Αριστερά».
Ο Σωτηρέλης δεν έχει κανένα πρόβλημα να συμπεριλάβει και την «Ριζοσπαστική Αριστερά» στο Σχήμα του της Νέας Πλουραλιστικής Αριστεράς υπό τον όρο ότι οι σχηματισμοί αυτοί θα εγκαταλείψουν «τις παθογένειες της καταγωγής τους» και ως τέτοιες αναφέρει τον ανερμάτιστο μαξιμαλισμό, τον ανεύθυνο λαϊκισμό, τις ακραίες «αντισυστημικές» εξάρσεις, τον ανιστόρητο αντιευρωπαϊσμό, την έλλειψη σαφούς δέσμευσης στις αξίες της ανοιχτής και δημοκρατικής κοινωνίας.

Ως προς τα καθ’ ημάς, με εμφανές και εύλογο παράδειγμα τον ΣΥΡΙΖΑ το ζητούμενο για τον Σωτηρέλη είναι α) η αποφασιστική εγκατάλειψη αγκυλώσεων, αυταπατών, μαξιμαλισμών και αμετροέπειας και β) η απεμπλοκή από αμφιλεγόμενες συμμαχίες με αμφίβολης δημοκρατικότητας δυνάμεις (ΑΝΕΛ).
Ως προς αυτό, έχω προσωπικά τοποθετηθεί προ πολλού και σε «ανύποπτο χρόνο», ότι για πολλούς και διάφορους λόγους είναι εξαιρετικά δύσκολη η μετεξέλιξη του ΣΥΡΙΖΑ σε κάτι άλλο από αυτό που είναι σήμερα.
Τον Ιούνιο του 2010 γεννήθηκε με χαρακτηριστικά που αλλοίωναν την ανανεωτική πορεία που είχαμε χαράξει. Σφραγίστηκε με μια πολιτική κουλτούρα και συμπεριφορά που δεν μπορεί να μετεξελιχθεί. Αυτό που θα ευχόμουν να γίνει είναι μια απόλυτη εκρηκτική ανατροπή στο εσωτερικό του ΣΥΡΙΖΑ και διαμόρφωση άλλης πορείας που βεβαίως θα διαμόρφωνε με την σειρά της άλλη κατάσταση για όλο τον χώρο. Αυτό όμως είναι αδύνατο όσο κυβερνά.
Ας έρθω τώρα στο τρίτο Ερώτημα

3. Πώς και Πόσο Αριστερά;
Εδώ αναφέρονται οι κατά τον Σωτηρέλη «στρατηγικοί στόχοι» της Νέας Πλουραλιστικής Αριστεράς που δεν μπορεί να είναι άλλοι από την πραγμάτωση προοδευτικών πολιτικών για τον προοδευτικό μετασχηματισμό του κοινωνικού κράτους, την ενίσχυση της δημοκρατικής και ανοιχτής κοινωνίας, την καταπολέμηση των κοινωνικών ανισοτήτων. Ο Σωτηρέλης αποδίδει τεράστια σημασία σε υπερεθνικούς πολιτικούς θεσμούς ως τα μόνα ισχυρά αντίβαρα απέναντι στην κυριαρχία των αγορών και τις προκλήσεις της παγκοσμιοποίησης γι αυτό κι είναι θερμός υποστηρικτής της Ευρωπαϊκής Ένωσης, παρά τις αδυναμίες και τα προβλήματά της.
Και τέλος λίγα λόγια για το τέταρτο Ερώτημα

4. Μόνο Αριστερά;
Συνυπογράφω αμέσως και άνευ ενδοιασμών την αρχική του διαπίστωση ότι η αντίθεση Αριστεράς-Δεξιάς δεν αρκεί για την κατανόηση της σύγχρονης κοινωνικής και πολιτικής πραγματικότητας.

Συνυπογράφω επίσης τη θέση του για την αυταξία της δημοκρατικής και αλληλέγγυας κοινωνίας σε ένα σύγχρονο συνταγματικό κράτος και το πόσο ανόητες και επιβλαβείς είναι οι αναφορές σε μια δήθεν «αστική δημοκρατία» από αυτοαποκαλούμενους Αριστερούς, υπονοώντας ότι υπάρχει και κάποια άλλη «καλύτερη», προλεταριακή ή άλλης φύσεως που βεβαίως δεν είναι τίποτα άλλο παρά συγκαλυμμένος αυταρχισμός και ολοκληρωτισμός.
Περί Δημοκρατίας και ολοκληρωτισμού ο συγγραφέας έχει πολλά και σημαντικά να πει για μια ορισμένη αυτοαποκαλούμενη «Αριστερά» που αρκετές φορές θωπεύει και υποθάλπει την πολιτική βία ως δήθεν «μαμής της ιστορίας» και άλλα ηχηρά παρόμοια.
Εν τέλει ο Σωτηρέλης δεν αποκλείει καθόλου την αναζήτηση ευρύτερων συναινέσεων και συγκλίσεων της Νέας Πλουραλιστικής Αριστεράς με δυνάμεις του προοδευτικού πολιτικού Κέντρου ακόμα και της μετριοπαθούς δεξιάς, υπό ορισμένες προϋποθέσεις, με την αναγκαία αίσθηση ρεαλισμού, συμβιβασμών και υποχωρήσεων, χωρίς αυταπάτες.
Συνάμα με την επίγνωση ότι η «Ευρωπαϊκή Ενοποίηση αποτελεί σήμερα την μόνη ρεαλιστική επιλογή για την υπέρβαση της κρίσης» στόχο προς τον οποίο συγκλίνουν κι άλλες πολιτικές δυνάμεις.
Επομένως.
Τίθεται επί τάπητος το θέμα της συν εργασίας και των πολιτικών συμμαχιών.

Φίλες και φίλοι,
Κυρίες και κύριοι
Προσπάθησα να διατρέξω συνοπτικά όλα τα Κεφάλαια - Ερωτήματα του βιβλίου, διότι πιστεύω ότι όλα τα κύρια Ερωτήματα και τα συναφή ρωτήματα που απορρέουν από αυτά έχουν πολύ μεγάλη σημασία για τον πολιτικό διάλογο και τους προβληματισμούς της Αριστεράς τόσο στην Ευρώπη όσο και στην Ελλάδα.
Εν κατακλείδι, θα μου επιτρέψετε να υπογραμμίσω και να τονίσω ότι στην ελληνική περίπτωση είναι εξαιρετικά δύσκολη, η συγκρότηση μιας σύγχρονης, δημοκρατικής και ευρωπαϊκής Αριστεράς, με τα χαρακτηριστικά, το ρόλο, τις επιδιώξεις και όλα τα συναφή με τα οποία θα την ήθελε και διακαώς θα επιθυμούσε ο Σωτηρέλης, αλλά και ο ομιλών.

Έγιναν προσπάθειες στο παρελθόν αλλά και πιο πρόσφατα, όπως και η δική μας οι ΜΕΤΑρρυθμιστές της Αριστεράς.
Δεν κατάφεραν αυτές οι προσπάθειες να δημιουργήσουν την κρίσιμη μάζα μιας τέτοιας Αριστεράς.
Αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να εγκαταλείψουμε τις προσπάθειες.
Απλώς σημαίνει ότι πρέπει να έχουμε σαφή επίγνωση των ιστορικών διαδρομών της Αριστεράς στις διάφορες εκδοχές της στη χώρα μας και τις ιδεολογικές και πολιτικές της πρακτικές. Και τίποτα δεν είναι πιο «παραδειγματικό» γι αυτά που συζητάμε απόψε από το παράδειγμα αυτής της Αριστεράς που σήμερα κυβερνά τη χώρα σε συμμαχία με ένα λαϊκιστικό κόμμα της ακραίας δεξιάς.
Σύμπτωμα ίσως των καιρών για μια Αριστερά που σημείωσε εξαιρετικές, ομολογουμένως, επιδόσεις, στον πολιτικό αμοραλισμό, την ολοκληρωτική προπαγάνδα, τον κομματισμό, την πελατεία, με ιδέες παρωχημένες και με πρακτικές και συμπεριφορές σε απόσταση από τις αρχές και το αξιακό σύστημα της Αριστεράς.

Ευχαριστούμε θερμά τον Γιώργο που με όλα τα Ερωτήματα που έθεσε μας οδηγεί σε μια απαραίτητη, πλην καθυστερημένη συζήτηση για την Αριστερά που θέλουμε, για την Αριστερά που χρειάζεται η κοινωνία και η χώρα μας.
Για όσους εξακολουθούν ακόμα να στρατεύονται σε αυτή την στην υπόθεση ο δρόμος παραμένει δύσβατος, δύσκολος και ανηφορικός. Και τίποτα δεν είναι πιο αποκρουστικό στην πολιτική από τη συκοφαντία, το ψέμα και τη λάσπη εναντίον όλων εκείνων που κι ακόμα επιμένουν.
Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας.